Cây bời lời là loại cây quen thuộc với đồng bào thiểu số ở các vùng núi cao như Tây Nguyên, đây là loại cây kinh tế trọng điểm giúp góp phần rất lớn trong việc xóa đói giảm nghèo, cải thiện kinh tế xã cũng như đời sống của đồng bào thiểu số vì trồng càng lâu năm càng có giá trị cao. Cùng Moveland tìm hiểu cây bời lời là cây gì? Tác dụng của cây bời lời, ý nghĩa về kinh tế của cây ở bài viết sau.
Mục lục
Giới thiệu cây bời lời
Cây bời lời là cây gì?
Cây bời lời có tên tiếng anh là litsea glusinosa còn được gọi là cây bời nhời, cây bồ lời, bời lời nhớt, mò nhớt, sản thụ và nhớt mèo. Là chi thực vật thuộc họ Long Não.
Bời lời là cây mang lại nhiều lợi ích kinh tế vì có thể tận dụng được từ thân đến tận lá cây và còn khai thác được cả gỗ.
Cây bời lời có 2 loại:
- Bời lời đỏ: được gọi là bời lời đỏ vì cây này có thân gỗ màu nâu đậm nhìn xa như là màu nâu đỏ. Vỏ ngoài của bời lời đỏ có màu trắng xám và ít cành. Bời lời đỏ lâu năm có thân to với đường kính hơn 50cm và cao tới 35cm.
- Bời lời vàng: thịt gỗ có màu trắng vàng, lõi gỗ vàng nhạt cùng thớ gỗ nâu đậm. Bời lời vàng có nhiều cành hơn bời lời đỏ và mặt gỗ có tính phản quang.
Cây bời lời được trồng ở vùng nào?
Cây bời lời được phân bổ trải dài từ Nam (Cà Mau) ra Bắc (Hà Giang) ở Việt Nam. Ở nước ngoài, cây được trồng và khai thác chủ yếu tại các nước có khí hậu nhiệt đới như Úc, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines, Lào, Myanmar, Campuchia, Ấn Độ và Miền Nam Trung Quốc.
Ở các vùng khí hậu nóng ẩm quanh năm là điều kiện cực tốt để cây bời lời phát triển mạnh từ gốc rễ, thân, cành đến tán lá và chồi. Cây ưa sáng vì vậy nên thường được trồng ở các vùng rừng thưa, bìa rừng, ven suối và những nơi tiếp xúc nhiều với ánh sáng.
Đặc điểm của cây bời lời
- Thân cây: phần vỏ có màu xám hoặc nâu (tùy vào là bời lời đỏ hay vàng), thân cây có hình trụ và thẳng, thân nhẵn, cành non nhiều lông và có cạnh. cây khi trưởng thành có thể cao hơn 35cm.
- Lá cây: thường mọc so le thành từng cụm ở đầu cành rộng hơn 5cm và dài hơn 8cm. Lá có hình bầu dục, phiến lá khi vò sẽ có chất nhờn nhưng khá dai nên rất khó vò nát hay dầm nát.
- Hoa và quả bời lời: hoa có màu vàng nhạt. Quả bời lời non có màu xanh khi quả chín sẽ chuyển thành đen.
Cây bời lời có tác dụng gì? công dụng của cây bời lời về nhiều mặt
Công dụng của cây bời lời trong sản xuất gỗ
- Vì cây có tốc độ phát triển tốt nên có thể dùng để khai thác gỗ quanh năm.
- Cây bời lời không phụ thuộc vào mùa vụ, không bán được năm này có thể để sang năm sau, không bị thương lái ép giá và để cây càng lâu càng tăng giá trị.
- Gỗ bời lời với đặc tính cứng chắc, nặng ở mức trung bình, dễ thi công vì chịu máy tốt.
- Thân gỗ kết cấu đặc biệt chắc chắn, lõi gỗ dày đặc, đối với gỗ lâu năm (4 – 8 năm) đủ tiêu chuẩn để làm đồ nội thất và sàn gỗ cao cấp.
- Kể cả bời lời ít tuổi vẫn có thể khai thác được để làm nguyên liệu giấy, củi, vật liệu chống đỡ trong xây dựng.
Công dụng cây bời lời trong kinh tế (sản xuất và chăn nuôi)
- Hạt bời lời (quả bời lời) rất đặc biệt vì bên trong có chứa hàm lượng lớn tinh dầu thơm đến 50%. Hạt thường được ép lấy dầu để sản xuất nến thơm và xà phòng.
- Vỏ và thân cây bời lời chứa chất nhầy cùng hương thơm tự nhiên, được xay ra nén lại để làm hương thắp (nhang).
- Vỏ bời lời có chất dính còn được khai thác làm keo dán công nghiệp, sơn, …
- Vỏ, thân, lá bời lời đều là nguyên liệu tuyệt vời để trộn làm gỗ làm ván ép công nghiệp
- Lá bời lời còn được dùng làm thức ăn cho gia súc, tạo mô hình vườn, ao, chuồng lý tưởng
Công dụng cây bời lời trong y học
Ngoài việc mang lại lợi ích kinh tế, bời lời còn được xem là cây thảo dược quý trong Đông Y. Các thành phần hóa học như dầu béo laurin và olein có trong hạt bời nhời có đặc tính dược lý tốt và là cây thuốc vườn của các đồng bào thiểu số.
Một số công dụng của cây bời lời trong y học gồm có:
- Bời lời có tính hàn, vị ngọt cùng 1 chút đắng giúp giảm đau, giảm viêm sưng và cầm máu.
- Lá bời lời giã nát đắp trực tiếp lên các vùng da bị sưng viêm hoặc bỏng
- Vỏ bời lời được đồng bào thiêu số sắt làm thuốc uống trị tiêu chảy.
- Tinh dầu có trong quả bời lời bào chế làm sáp thơm và xà phồng thiên nhiên
- Dùng vỏ bời lời cắt nhỏ ngâm nước bôi lên tóc giúp dưỡng tóc bóng mượt
Bài thuốc dân gian từ cây bời lời:
- Trị bệnh cườm nước (thiên đầu thống): dùng 30g lá bời lời tươi, 4g cam thảo, 12g chỉ hương sắc và nấu nước uống. Hoặc đem phơi lá bời lời, dùng 17g lá bời lời khô hãm uống hằng ngày.
- Trướng bụng, đầy hơi: Dùng lá bời lời tươi, đốt và giã thành bột, pha cùng với nước để uống.
Kỹ thuật trồng cây bời lời đơn giản
Thông tin về cách trồng cây bời lời:
| Các tiêu chí | Thích hợp | Có thể mở rộng |
| Thời vụ trồng bời lời | Tháng 9 | Tháng 12 |
| Quy mô và phương thức trồng | Trồng tập trung (3x3m): Mật độ trồng 1.114 cây/ha, mỗi cây cách nhau 3m, hàng cách hàng 3m | Trồng xen kẻ với cây keo (tỷ lệ 1:1): 552 cây bời lời, 552 cây keo. mỗi cây cách nhau 3m, hàng cách hàng 3m |
| Nhiệt độ (độ C) | 21-24 | 14-21 |
| Lượng mưa cần thiết (mm/năm) | 1.500 – 2.000 | > 2.000 – 2.500 |
| Số tháng cần lượng mưa trên 100 mm (tháng) | >5 | > 4 |
| Gió | Không nên có gió xoáy | 1 chút gió xoáy |
| Độ cao đất trồng so với mặt nước biển (m): | 450 – 500 | 200 – 1000 |
| Đất trồng | Đất đồi núi cao, đất mùn | Đất phù sa, đất thịt |
| Độ dày lớp đất (cm) | ≥ 70 | > 50 |
| Độ PH đất
| 4,5 – 6,5 | 4,0- 4,5; 6,5-7,0 |
Cách trồng cây bời lời
Đào hố và chuẩn bị đất trồng
Đất trồng: Bời lời khi cây nhỏ cần bóng râm để phát triển tốt, cần phát thực bì theo băng (xử lý các loại cỏ dại, dây leo), băng cần rộng 1.5m chừa khoảng cách 1.5m, tiến hành xử lý dọn dẹp theo băng hoặc đốt. Nếu đốt cần chuẩn bị biện pháp phòng cháy rừng.
Phân bón: Đào hố kích thước 4x4x4 dcm, dùng phân hưu cơ để bón lót (phân chuồng, phân xanh) khoảng 3 kg phân cho 1 hố kết hợp cùng 0.1kg NPK, cào và lắp đầy đất trước khi trồng 15 ngày.
Kỹ thuật trồng cây bời lời
Ươm cây con: cây con ươm cùng bầu đất trong bọc ni lông từ 5 – 6 tháng, chiều cao tối thiểu từ 25cm, đường kính rễ tối thiểu 0,2cm, cây cần đảm bảo vẫn sinh trưởng tốt và không có dấu hiệu bị sâu bệnh.
Cách trồng cây con: đào đất có chiều rộng khoảng 20cm, sâu 25cm, xé bỏ ni lông bọc quanh bầu, đặt cây ngay ngắn ở trung tâm hố, tiến hành lấp đất và nén chặt đất để giữ cây cố định. Lấp đất ngập qua cổ rễ gần bằng với đất củ từ 0,5 cm trở lên.
Cách chăm sóc cây: năm đầu trồng dặm cây chết, cây không phát triển để đảm bảo mật độ cây trồng, phát dọn thực bì, đường kính chăm sóc 1m. Để kích thích cây phát triển tốt và khỏe mạnh cần bón hàng năm khoảng 0,2kg NPK/gốc. Đối với cây bời lời cần chăm sóc 2 lần/năm, lần 1 vào tháng 3 và lần 2 vào tháng 9.
Bảo vệ và quản lý cây: Cần thường xuyên kiểm tra và phòng ngừa phá hoại của các loại động vật như dê, bò, trâu, thỏ, …Tiến hành tỉa thưa 1 nửa sau khi cây được 5 năm tuổi, khai thác 1 hàng rồi chừa 1 hàng để cây còn lại đón đủ ánh nắng để phát triển. sau 12 – 15 năm tiếp tục khai thác số cây còn lại.
Kỹ thuật khai thác: Trong quá trình trồng lâu năm có thể hái hạt lời bời dùng cho việc ép dầu và làm các chất tạo thơm. Khai thác gỗ thì tiến hành đốn cây (chặt cây), vận chuyển tập trung cây đến 1 nơi, tiến hành xử lý tại chỗ.
Các câu hỏi liên quan đến cây bời lời
Gỗ bời lời thuộc nhóm mấy?
Tất cả các loại gỗ đều được phân loại nhóm gỗ theo quy định hiện hành ở Việt Nam. Trong bảng phân loại gỗ Việt Nam, gỗ bời lời thuộc nhóm 4 cùng nhóm với các loại gỗ như gỗ thông, thông 3 lá, thông nàng, vàng tâm, …
Giá gỗ bời lời bao nhiêu?
Giá gỗ bời lời còn tùy vào chất lượng và tuổi thọ của cây khi khai thác. Tuổi đời đây càng cao thì giá tiền càng lớn. Cũng vì lý do này nên nông dân trồng cây bời lời không sợ bị ép giá. Giá gỗ bời lời rơi vào khoảng 300,000 – 400,000 đồng/m3.
Qua những thông tin chi tiết được chia sẻ ở trên, MoveLand hy vọng mang lại nhiều điều bổ ích phù hợp cho nhu cầu hiện có của quý đọc giả về cây bời lời. MoveLand là thương hiệu bất động sản uy tín, đươc cấp phép khai thác gỗ hợp pháp và mua bán nhà đất hiệu quả về môi giới bất động sản chuyên nghiệp từ nhà ở và cho thuê, phục vụ khách hàng bằng uy tín – bảo mật sẽ làm hài lòng tất cả yêu cầu của quý khách.
